Nói đến những thành tựu trong công tác đối ngoại của Quốc hội trong nhiệm kỳ khóa XIV, không thể không kể đến những dấu ấn nổi bật như tổ chức thành công Năm Chủ tịch AIPA 2020 và Đại hội đồng AIPA lần thứ 41, đăng cai tổ chức thành công Diễn đàn nghị viện châu Á Thái Bình Dương APPF 26; việc Quốc hội thông qua 7 điều ước quốc tế quan trọng, trong đó có Hiệp định đối tác Toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định Thương mại tự do giữa Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EVFTA), mở ra nhiều cơ hội mới về hội nhập và phát triển kinh tế.
Hoạt động đối ngoại đa phương là một mảng hoạt động rất quan trọng trong hoạt động đối ngoại của Quốc hội. Nếu như gọi là dấu ấn của hoạt động đối ngoại đa phương thì chúng ta vừa hoàn thành xuất sắc Năm Chủ tịch AIPA 2020 và tổ chức thành công Đại hội đồng AIPA 41 tại Việt Nam trong 3 ngày, mùng 08, 09 và 10/9/2020. Năm 2020 là năm đầu tiên Việt Nam đảm nhận 3 trọng trách quốc tế lớn. Đó là Ủy viên không thường trực Hội đồng bảo an Liên hợp quốc, trọng trách thứ 2 là Chủ tịch ASEAN, và đối với Quốc hội Việt Nam, năm 2020, chúng ta giữ vai trò Chủ tịch Năm AIPA 2020 và tiến hành các hoạt động trong khuôn khổ Năm Chủ tịch AIPA, cũng như tiến tới Đại hội đồng lần thứ 41.
Các hoạt động, trọng trách lớn như vậy được chúng ta đảm nhận trong bối cảnh đại dịch COVID-19 làm thay đổi đi tất cả các kế hoạch đã có ban đầu. Trong bối cảnh thông thường, các hoạt động trong khuôn khổ AIPA đều được diễn ra theo hình thức trực tiếp. Khi nhận chức vụ Chủ tịch năm AIPA, chúng ta đã công bố địa điểm, dự kiến tổ chức Đại hội đồng AIPA 41 vào đầu tháng 9/2020 tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. Nhưng do đại dịch diễn biến phức tạp, chúng ta phải thay đổi các phương án để thích ứng với tình hình mới. Từ việc chuẩn bị tổ chức họp trực tiếp, họp tập trung, chuyển đổi sang hình thức mới - họp trực tuyến - là cực kỳ khó khăn, mà thời gian chuẩn bị rất ngắn. Và với sự chuẩn bị chu đáo, linh hoạt và đầy bản lĩnh trách nhiệm của Quốc hội Việt Nam, những đề xuất của Việt Nam trong khuôn khổ hoạt động của AIPA được các nghị viện thành viên ủng hộ rất cao.
Có thể nói rằng, chúng ta đã triển khai một cách đầy đủ, hiệu quả tất cả các hoạt động trong khuôn khổ AIPA. Năm AIPA 2020 tại Việt Nam và Đại hội đồng AIPA 41 đã để lại 7 dấu ấn mang tính chất lịch sử trong chặng đường 43 phát triển của AIPA.
+ Sáng kiến thứ nhất.
Từ những diễn biến của đại dịch, lần đầu tiên, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân, trên vai trò Chủ tịch AIPA đã có một bức thư gửi tới Chủ tịch Quốc hội các nước nghị viện thành viên, chia sẻ với người dân, với cử tri. Quan trọng là Chủ tịch Quốc hội chúng ta thể hiện mong muốn Chủ tịch Nghị viện các nước thành viên phải đồng thuận, đồng lòng với chính phủ, và đặc biệt là với thẩm quyền, với quyền năng của mình thì phải ủng hộ chính phủ đưa ra các gói giải pháp để ngăn chặn dịch bệnh lây lan, nhưng đồng thời phải duy trì được mức độ phát triển kinh tế để đảm bảo sự ổn định chính trị và xã hội của mỗi nước. Bức thư của Chủ tịch Quốc hội Việt Nam với tư cách Chủ tịch AIPA đã được các nước phản hồi rất tích cực.
+ Sáng kiến thứ hai.
Các năm trước, các nước cũng tổ chức AIPA rất thành công, nhưng điểm mới thì không thấy nhiều. Việt Nam có đề xuất là sẽ kết nối với tổ chức Liên hợp quốc, với Liên minh nghị viện thế giới để hình thành một Hội nghị hợp tác nghị viện phát triển văn hóa giáo dục vì sự phát triển bền vững, có sự tham gia của các đại diện cấp cao của Liên hợp quốc, Tổng thư ký Liên minh nghị viện thế giới (IPU) và nhận được sự ủng hộ của tất cả các Nghị viện thành viên. Có thể nói đây là một sáng kiến rất thành công, vì từ trước đến nay, AIPA chưa bao giờ bàn về các mục tiêu phát triển bền vững.
+ Sáng kiến thứ ba
Hội nghị Nghị sĩ trẻ của AIPA. Đây có thể nói là sáng kiến, và cũng là mong muốn của Việt Nam.
Trước đây, Hội nghị Nghị sĩ trẻ cũng đã được Liên minh nghị viện thế giới tổ chức rất thành công. Khi chúng ta đặt ra vấn đề này thì nhận được sự ủng hộ rất nhiệt tình của các nghị viện thành viên AIPA. Cuối cùng, Việt Nam đã đạt được sự đồng thuận cao và đưa Hội nghị Nghị sĩ trẻ vào khuôn khổ hoạt động của AIPA sau Đại hội đồng AIPA lần thứ 41 tại VN. Đây là một sáng kiến rất đặc biệt, rất mới. Các ĐBQH trẻ thường có nhiều mơ ước, hoài bão, những mong muốn cháy bỏng và rất mạnh mẽ, có nhiều sáng tạo và sáng kiến. Và chúng ta nên tin tưởng vào hoạt động của họ.
+ Sáng kiến thứ tư
Việt Nam đã phục hồi được Hội nghị của Ủy ban Chính trị sau 3 năm gián đoạn và căng thẳng. Hội nghị này rất quan trọng vì nó nêu ra vấn đề an ninh, hòa bình, và đặc biệt tại khu vực của chúng ta là vấn đề Biển Đông, từ đó giúp giữ gìn môi trường hòa bình để hợp tác, phát triển, thịnh vượng.
+ Sáng kiến thứ năm cũng rất ấn tượng.
Đó là để thích ứng với phiên họp trực tuyến, chúng ta đề xuất với các nước gộp các đề xuất của các nước, để mỗi ủy ban chỉ ban hành 1 nghị quyết thôi, nhằm đảm bảo về mặt nội dung, chất lượng và thời gian. Đây có thể gọi là sáng kiến nghị quyết.
+ Sáng kiến thứ sáu
Tổ chức trao giải thưởng cống hiến xuất sắc cho các vị lãnh đạo của nghị viện các nước thành viên. Trước đây AIPA đã từng trao giải thưởng này nhưng đối tượng được trao thưởng chỉ là các đại biểu mà thôi. Thực sự, Chủ tịch của nghị viện các nước trong khu vực chúng ta là những nhà chính trị lão luyện, đóng góp nhiều cho AIPA, để chọn ra 2 người không phải là dễ. Cuối cùng, với sự thống nhất cao, chúng ta đã lựa chọn trao giải thưởng cho Chủ tịch Quốc hội Lào và Phó Chủ tịch thường trực Quốc hội của Việt Nam, rất xứng đáng.
+ Sáng kiến thứ bảy
Đã kết nạp 2 thành viên mới là nghị viện quan sát viên. Nauy – một nước Bắc Âu và Ma-rốc – một nước châu Phi. Có thể nói đây là một sáng kiến vì lần kết nạp nghị viện quan sát viên gần đây nhất đã cách đây 10 năm. Lần này, có 5 nghị viện đề xuất được kết nạp, nhưng cuối cùng, bằng sự phối hợp chặt chẽ giữa chúng ta và Tổng thư ký AIPA, chúng ta đã kết nạp được trước 2 nước, đó là Nauy và Ma-rốc.
Đại hội đồng lần này đã thông qua được thông cáo chung và 26 nghị quyết cho từng lĩnh vực cụ thể của các ủy ban. Tại phiên bế mạc, khi Việt Nam thông qua thông cáo chung, ngỡ rằng nghị viện các nước sẽ tham gia đóng góp ý kiến vào thông cáo. Nhưng vô cùng bất ngờ, Chủ tịch nghị viện các nước đã dành thời gian 1 phút để cảm ơn Việt Nam. Cảm ơn bản lĩnh Việt Nam đã duy trì hoạt động của AIPA liên tục mặc dù trong điều kiện đại dịch, thứ hai là bản lĩnh tổ chức của Việt Nam, thứ ba là tinh thần trách nhiệm của Việt Nam, thứ tư nữa là đề cao vai trò cá nhân lãnh đạo tài tình của Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đã điều hành Năm Chủ tịch AIPA rất thành công.
Song song với hoạt động AIPA thì còn có 3 hoạt động lớn đã chuẩn bị cho Chủ tịch Quốc hội tham dự. Đó là Phiên đối thoại giữa các nhà lãnh đạo ASEAN và các nhà lãnh đạo AIPA. Bên cạnh đó, với sáng kiến của chính phủ Việt Nam trên tư cách Chủ tịch ASEAN, đã diễn ra Phiên họp đặc biệt của các nhà Lãnh đạo ASEAN về tăng quyền năng cho phụ nữ trong thời đại số. Tiếp tục thêm một sáng kiến nữa của Việt Nam là Hội nghị thượng đỉnh Lãnh đạo nữ các nước Đông Nam Á. Chúng ta có lợi thế vì có Chủ tịch Quốc hội là nữ, Phó Chủ tịch thường trực Quốc hội là nữ, trưởng đoàn đại biểu của Quốc hội Việt Nam cũng là nữ. Chính vì vậy nên chúng ta đã tham gia rất tốt vào các hội nghị này.
Tóm lại, đã trải qua 1 năm Chủ tịch AIPA vô cùng khó khăn về công tác chuẩn bị nhưng vô cùng thành công. Nhiều nhà lãnh đạo nghị viện các nước cho rằng, đây là năm chúng ta đảm nhận vai trò Chủ tịch AIPA 2020 và tổ chức Đại hội đồng AIPA 41 thành công xuất sắc.
Có được thành công đó là nhờ có được sự lãnh đạo của Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, sự phối hợp giữa các cơ quan của Quốc hội, cơ quan của Quốc hội với các cơ quan Đảng, cơ quan của Chính phủ, đặc biệt là đội ngũ làm trực tiếp. Bên cạnh đó, có sự đóng góp rất lớn của giới truyền thông, các ban biên tập của các báo chí, các phóng viên.
Tổ chức nghị viện đa phương thứ hai là Liên minh Nghị viện thế giới (IPU). Nhiệm kỳ này, chúng ta có một vai trò mới tại IPU. Ngay năm 2016, Việt Nam đã được tín nhiệm bầu làm ủy viên Ban Chấp hành Liên minh nghị viện thế giới (IPU). Năm 2018-2019, Việt Nam giữ chức Phó Chủ tịch IPU. Đây là chức vụ cao nhất từ trước đến nay của Việt Nam kể từ khi tham gia IPU, tạo điều kiện để chúng ta cất lên tiếng nói nhiều hơn, tranh luận nhiều hơn, đề xuất sáng kiến nhiều hơn. Đối với IPU, ngoài việc tham gia các hoạt động thường xuyên, 1 năm 2 kỳ họp và các hoạt động của IPU tại khu vực, chúng ta đã đăng cai tổ chức một sự kiện rất quan trọng về triển khai các mục tiêu phát triển bền vững trong chương trình nghị sự 2030, với mục tiêu là giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu. Hội nghị được tổ chức tại thành phố Hồ Chí Minh, với sự tham gia của các nước khu vực châu Á Thái Bình Dương, đồng thời có Chủ tịch và Tổng thư ký IPU đến dự. Chúng ta đã dành thời gian để thực địa vùng chịu tác động của biến đổi khí hậu tại Cần Giờ. Tại đây, chúng ta đã bàn với địa phương, sử dụng một phần đất công viên của huyện Cần Giờ để trồng một khu rừng, chống xói mòn, giữ đất. Từ thành công của hội nghị này, Tổng thư ký IPU đề xuất chúng ta tổ chức một hội nghị để công bố Bộ tiêu chí tự đánh giá của đại biểu Quốc hội về thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững.
Hoạt động nghị viện thứ ba đa phương cũng rất quan trọng, đó là Diễn đàn Nghị viện châu Á Thái Bình Dương (APPF). Đặc biệt năm 2018, chúng ta đăng cai tổ chức diễn đàn APPF 26 tại Việt Nam. Diễn đàn này thành công ở chỗ, lần đầu tiên tại Việt Nam, Quốc hội nước ta đã đề xuất đưa Hội nghị Nữ nghị sĩ - một cơ chế chưa chính thức - trở thành cơ chế định kỳ của APPF thông qua việc sửa đổi Quy chế hoạt động của tổ chức này. Thứ hai là qua hội nghị, chúng ta đã hình thành được tuyên bố Hà Nội. Sau hàng chục năm hoạt động, diễn đàn này chỉ thông qua được 3 tuyên bố, đó là tuyên bố Tokyo, tuyên bố tại Montreal và tuyên bố tại Việt Nam.
Chúng ta cũng hoạt động rất tích cực tại các diễn đàn đa phương khác như Hội nghị Đối tác Nghị viện Á Âu (ASEP), Liên minh nghị viện Pháp ngữ (APF), Hội nghị Chủ tịch Quốc hội các nước Á Âu (MSEAP)…
Tóm lại, trong hoạt động đa phương, Quốc hội Việt Nam đã làm cho thế giới thấu hiểu sâu sắc về Việt Nam, đồng thuận với các quan điểm mà VN đề xuất, mang lại lợi ích quốc gia dân tộc, có sự ủng hộ của bạn bè quốc tế, nhất là đối với các vấn đề nhạy cảm trong khu vực.